Το ερώτημα του νοήματος της ζωής είναι ένα από τα πιο βαθιά και πολυσυζητημένα ζητήματα στην ανθρώπινη ιστορία. Υπάρχει ένα έτοιμο νόημα που πρέπει να ανακαλύψουμε ή είναι κάτι που δημιουργούμε μέσα από τις επιλογές μας;
Ο Viktor Frankl, στο βιβλίο του «Το Ανθρώπινο Αναζητά Νόημα», περιγράφει πώς η επιβίωσή του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, βασίστηκε στη διατήρηση μιας αίσθησης νοήματος. «Το τελευταίο από τα ανθρώπινα προνόμια είναι η ικανότητα να επιλέγουμε τη στάση μας απέναντι στις καταστάσεις».
Ο Albert Camus, από την άλλη, μιλά για την έννοια του «παράλογου» και υποστηρίζει ότι, αφού η ζωή δεν έχει εγγενές νόημα, η λύση είναι να δημιουργήσουμε το δικό μας.
Ο Yalom, υποστήριξε ότι η έλλειψη αντικειμενικού νοήματος, μπορεί να μας τρομάζει, αλλά ταυτόχρονα μας δίνει την ελευθερία να διαμορφώσουμε τη δική μας ζωή.
Συχνά, έρχονται θεραπευόμενοι στα γραφεία μας με αίτημα ότι νιώθουν κενό, δεν χαίρονται την ζωή τους, δεν ξέρουν τί θέλουν και αυτό τους καθιστά παθητικούς θεατές της καθημερινότητας. Τα παραπάνω μπορεί να τα ονομάσουμε βιαστικά καταθλιπτικά συμπτώματα. Είναι όμως έτσι;
Κοιτώντας πιο προσεκτικά μπορεί να δούμε, πως μέσα σε αυτή την αγωνία κρύβεται η αναζήτηση σκοπού, κάποιου νοήματος, κάποιας απάντησης σε επώδυνα ερωτήματα.
Πώς έχουμε να σταθούμε απέναντι στα υπαρξιακά ερωτήματα;
Στην σύγχρονη εποχή ενισχύεται η ατομικότητα, αναζητούμε να καλύψουμε τις ανάγκες μας αυτόνομα, να βρούμε την ατομική ευχαρίστηση, να μη χρειαζόμαστε κανένα, να κάνουμε πράγματα για τον εαυτό μας. Φυσικά, το να μπορούμε να αφουγκραστούμε τις επιθυμίες μας και τις ανάγκες μας, είναι πολύτιμο, αλλά αρκεί για να είμαστε πλήρεις;
Το νόημα δεν μπορεί να είναι μόνο ατομική υπόθεση, αλλά παράγεται και μέσω του σχετίζεσθαι. Καλλιεργώντας τις σχέσεις μας μπορούμε να γνωρίσουμε και να έρθουμε πιο κοντά στον αυθεντικό μας εαυτό. Η αίσθηση του ανήκειν μπορεί να μας επιτρέπει να έχουμε γερές βάσεις και είναι βασικό συστατικό για την βίωση θετικών συναισθημάτων. Η προσφορά, που δεν πηγαίνει ενάντια στον εαυτό, μπορεί να λειτουργεί φροντιστικά προς εμάς του ίδιους.
Τί γίνεται με την αίσθηση κούρασης και του κενού;
Εδώ έχουμε να αναρωτηθούμε, τί είναι αυτό που πραγματικά μας φθείρει; Στο βιβλίο του Η Αδικία που Πληγώνει ο Δημήτρης Καραγιάννης μας λέει «Η κούραση από την απουσία δημιουργικού έργου είναι εξαντλητική. Η ενέργεια που δεν αξιοποιείται σε δημιουργική εργασία και σε ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις, στρέφεται ενάντια στον εαυτό και παράγει την αίσθηση της απογοήτευσης και της ανημπόριας». Η δημιουργικότητα δεν είναι απλώς μια δεξιότητα καλλιτεχνών ή επιστημόνων· είναι ένας τρόπος ύπαρξης που μας βοηθά να δίνουμε νόημα στη ζωή μας.
Από την υπαρξιακή και συστημική σκοπιά, η δημιουργικότητα λειτουργεί ως ένας τρόπος αντίστασης απέναντι στην αβεβαιότητα, στο βούλιαγμα και μας καθοδηγεί προς την αυτογνωσία και την νοηματοδότηση της ζωής μας. Η αναγνώριση και η αξιοποίηση των δυνατών μας σημείων και των δυνατοτήτων μας, είναι προαπαιτούμενο στην βίωση μια ζωής με νόημα. Αυτό, φυσικά, προϋποθέτει και την αναγνώριση των προσωπικών μας περιορισμών και των εμποδίων, που μπορεί να συναντάμε καθημερινά. Ο στόχος δεν είναι να μην υπάρχουν, αλλά να μην μας καθορίσουν.
Τελικά, οι στιγμές που θα νιώσουμε μακριά από τον εαυτό μας, που θα βιώσουμε αρνητικά συναισθήματα, την έλλειψη κινήτρου και την ματαίωση, μπορούν να αποτελέσουν ευκαιρία για μία αναζήτηση, όπου αναλαμβάνοντας την προσωπική μας ευθύνη, θα οδηγηθούμε σε έναν άλλο τρόπο ύπαρξης, πιο ουσιαστικό. Ίσως σκοπός είναι αυτή η αναζήτηση να μην τελειώνει ποτέ.
Νίκη Σαγιόγλου,
Ψυχολόγος,
Υπαρξιακή - Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία:
- Viktor E. Frankl «Το Ανθρώπινο Αναζητά Νόημα», Εκδόσεις Ψυχογιός, 2019.
- Irvin D. Yalom «Η Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία», Εκδόσεις Άγρα, 2013.
