Προσδοκίες: Τα σιωπηλά συμβόλαια της συντροφικής σχέσης
Οι προσδοκίες ως άρρητοι κώδικες
Κάθε σχέση αναπτύσσει από νωρίς ένα σύστημα «σιωπηλών κωδίκων». Κώδικες που δεν λέγονται ρητά, αλλά επηρεάζουν το πώς αντιλαμβανόμαστε την οικειότητα, την εγγύτητα ή τη φροντίδα. Μερικές φορές, οι προσδοκίες μοιάζουν με: «Θέλω να με στηρίζεις χωρίς να χρειάζεται να στο ζητήσω κάθε φορά.» «Θέλω να έχω τον προσωπικό μου χρόνο χωρίς να δημιουργείται παρεξήγηση.» «Αν κάτι είναι σημαντικό για μένα, θα είναι και για εσένα.» Αυτά τα «αυτονόητα» προέρχονται από βιώματα, παλιούς δεσμούς και οικογενειακές ιστορίες (Bowen, 1978). Δεν είναι όμως τα ίδια για όλους. Και εκεί αρχίζει η δυσκολία: όταν το αυτονόητο του ενός δεν συναντά το αυτονόητο του άλλου.
Οι προσδοκίες και ο κύκλος επικοινωνίας του ζευγαριού
Από συστημική σκοπιά, δεν μας ενδιαφέρει μόνο «τί περιμένει ο ένας από τον άλλον», αλλά πώς αυτές οι προσδοκίες ενεργοποιούν αλληλεπιδράσεις στο ζευγάρι. Για παράδειγμα: Όταν ο ένας σύντροφος χρειάζεται περισσότερη συναισθηματική εγγύτητα, μπορεί να το εκφράσει με τρόπο που ο άλλος βιώνει ως πίεση (Wiebe & Johnson, 2016). Ο άλλος σύντροφος αντιδρά μέσω της απόσυρσης, όπου για εκείνον είναι ένας τρόπος να διαχειριστεί το άγχος (Johnson et al., 2013). Για τον σύντροφο που ζητά περισσότερη εγγύτητα αυτό συχνά μοιάζει με απόρριψη και τότε εκείνος απαντά με περισσότερη διεκδικητικότητα. Και ο κύκλος συνεχίζεται. Δεν φταίει «ο ένας». Δεν φταίει «ο άλλος». Οι δυσκολίες στη σχέση προκύπτουν από το παραπάνω μοτίβο αλληλεπίδρασης, που αφορά ανάγκες που δεν έχουν ακόμα γίνει πλήρως ορατές.
Το σημείο τομής: Όταν η προσδοκία γίνεται ανάγκη που εκφράζεται
Οι προσδοκίες συχνά κρύβουν βαθύτερα συναισθήματα όπως την ανάγκη για ασφάλεια (Johnson et al., 2013). Όταν παραμένουν ανείπωτες, η σχέση λειτουργεί μέσα από ασάφεια και ερμηνείες. Όταν όμως αρχίζουν να διατυπώνονται - όχι ως κατηγορίες, αλλά ως περιγραφές του εσωτερικού μας κόσμου - τότε η σχέση αποκτά χώρο για αμοιβαία κατανόηση (Wiebe & Johnson, 2016).
Η ανοιχτή επικοινωνία ως δρόμος προς μια πιο ώριμη σύνδεση
Στη θεραπευτική διαδικασία, ένα σημαντικό βήμα είναι να μπορέσει το ζευγάρι να δει τις προσδοκίες όχι ως απαιτήσεις αλλά ως πληροφορίες για την προσωπική ιστορία του καθενός. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι προσδοκίες θα ικανοποιηθούν, ούτε ότι πρέπει να ικανοποιηθούν. Σημαίνει ότι μπορούν: να αναγνωριστούν, να μπουν σε λόγια, να επαναδιαπραγματευθούν, να γίνουν μέρος ενός κοινού διαλόγου (Perel, 2017). Όταν οι προσδοκίες βγαίνουν από τη σκιά και γίνονται ορατές, η σχέση μπορεί να μετακινηθεί από το «ποιος έχει δίκιο» στο «τι προσπαθεί να εκφράσει αυτή η ανάγκη για τον καθένα μας;» (Perel, 2017).
Οι προσδοκίες ως εργαλείο σύνδεσης - όχι σύγκρουσης
Οι προσδοκίες, τελικά, μπορούν να γίνουν κάτι πολύ περισσότερο από αιτία παρεξήγησης. Μπορούν να γίνουν ένας δείκτης του πώς θέλει το ζευγάρι να φροντίσει τον δεσμό του. Όχι επειδή πρέπει να αλλάξει ο ένας για χάρη του άλλου, αλλά επειδή και οι δύο μπορούν να αρχίσουν να δημιουργούν έναν τρόπο σχέσης που να βασίζεται σε:περισσότερη συνειδητότητα,λιγότερες υποθέσεις, ανοιχτή επικοινωνία,αμοιβαίο σεβασμότων διαφορών,και έναν κοινό χώρο όπου οι ανάγκες δεν φοβούνται να ειπωθούν (Ιωαννίδου, 2012; Perel,2017). Σε αυτή την προοπτική, οι προσδοκίες δεν είναι εμπόδιο αλλά πρόσκληση - μια πρόσκληση για να συναντηθούν δύο άνθρωποι σε ένα βαθύτερο επίπεδο κατανόησης και συνδημιουργίας. Μια πρόσκληση για τη θεραπεία τραυμάτων του παρελθόντος που μπορούν να επουλωθούν παρουσία του συντρόφου και όχι μέσα από εκείνον (Bowen, 1978).Δήμητρα Παπασπύρου
Ψυχολόγος - Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφική αναφορά
Bowen, M. (1978). Family therapy in clinical practice. Jason Aronson.
Johnson, S. M., Hunsley, J., Greenberg, L., & Schindler, D. (2013).
Emotionally focused couples therapy: Status and challenges. Clinical Psychology Review, 33(5), 635–647.
Perel, E. (2017). The state of affairs: Rethinking infidelity. Harper Collins. Wiebe, S. A., & Johnson, S. M. (2016).
A review of the research in emotionally focused therapy for couples. Family Process, 55(3), 390–407
Ιωαννίδου, Β. (2012). Η τέχνη της συντροφικής ζωής. Ελληνικά Γράμματα.
